آیا بیماری ام اس منجر به مشکلات بینایی می شود؟

تورم عصب بینایی متداول‌ترین بیماری چشم است که عامل آن ام اس است. ممکن است در برخی افراد اولین علامت ام اس بروز مشکلات بینایی باشد. یکی از متداول‌ترین علائم مربوط به ام اس ، آماس یا التهاب عصب بینایی،که بین مغز و چشم ارتباط ایجاد می‌کند، است. این مشکل ممکن است موجب درد، از دست دادن بینایی، دوبینی، تاری دید و کوررنگی شود. در اینجا در خصوص رابطه ام اس و مشکلات بینایی بیشتر توضیح خواهیم داد.

ضعف عضلات چشم و حرکت بدون اختیار چشم نیز از علائم احتمالی ام اس هستند. از علائم دیگر ام اس می‌توان به عدم تعادل، خستگی، بی‌حسی و ضعف در دست‌ها و پاهای فرد مبتلا اشاره کرد.

ام اس و مشکلات بینایی

مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس یک بیماری است که در آن سیستم ایمنی، بافت سالم فرد را به عنوان بافت خارجی شناسایی می‌کند و به آن حمله می‌کند. ام اس بر مغز و نخاع، که از آن‌ها با سیستم عصبی مرکزی (CNS) یاد می‌شود، اثر می‌گذارد. CNS مرکز فرمان بدن است و به وسیله‌ی اعصاب، پیام‌های عصبی را به تمام بخش‌های بدن ارسال می‌کند. چشم‌ها نیز بخشی از سیستم عصبی مرکزی هستند.

زمانی که بیماری عود می‌کند، بدن به فیبرهای عصبی و لایه‌ی چربی محافظت‌کننده‌ی اطراف آن‌ها، که از آن با نام غلاف میلین یاد می‌شود، حمله می‌کند. پاسخ سیستم ایمنی به بافت خارجی را التهاب می‌گویند. این التهاب طی فرآیندی به نام دمیلیناسیون موجب آسیب به غلاف میلین اطراف اعصاب می‌شود. در نتیجه، پیام‌های عصبی‌ای که از بخش آسیب دیده‌ی مغز و نخاع عبور میکنند، یا به مقصد نمی‌رسند و یا با تاخیر می‌رسند.

ام اس چگونه بر چشم‌ها و بینایی اثر می‌گذارد؟

ممکن است با عود ام اس، عصب بینایی، که اتصال میان چشم‌ها و مغز را بر قرار می‌کند، ملتهب شود. اثر دیگری که ام اس بر چشم‌ها می‌گذارد را زمانی می‌توانیم مشاهده کنیم که اختیار حرکت و مسیر حرکت چشم تحت تاثیر قرار بگیرند.

در اکثر بیماران مبتلا به ام اس، التهاب به صورت دوره‌ای رخ می‌دهد و بیماری ممکن است بهبود پیدا کند و دوباره برگشت یابد، این موضوع موجب شده است تا بخش‌های مختلفی از CNS تحت تاثیر قرار بگیرند. به این نوع از ام اس، ام اس عود‌کننده-بهبودیابنده می‌گویند. در برخی از موارد، ممکن است که علائم با گذشت زمان وخیم‌تر شوند، هیچ بهبودی خاصی دیده نشود و در اکثر اوقات التهاب دوره‌ای نیز دیده نشود. به این نوع از ام اس، ام اس پیشرونده می‌گویند.

استرس یا عفونت از عوامل آغازکننده‌ی دوره‌های ام اس هستند و در هر دوره ممکن است بخش مختلفی از بدن درگیر شود. در نتیجه، ممکن است علائم از ضعف، خستگی، اختلال در تعادل و هماهنگی میان اعضا، تا چشم درد و تاری دید متغیر باشند.

علائم معمول ام اس

علائم ام اس ممکن است چند روز تا چند هفته ادامه پیدا کند. امکان دارد که این علائم بدون دخالت پزشک بهبود یابند، با این وجود معمولاً باید آن‌ها را درمان کرد. دوره‌های التهاب قابل پیش‌بینی نیستند، و ممکن است فرد مبتلا بعد از چندین هفته تا چندین سال علائم را مجدداً تجربه نکند. به طور معمول برای کاهش دوره‌های التهاب، درمان الزامی است.

از علائم معمول ام اس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ضعف
• خستگی
• بی‌حسی و مورمور شدن
• اختلال در تعادل و هماهنگی میان عضلات بدن
• تغییر در عملکرد مثانه
• اختلالات حافظه یا تمرکز
• التهاب عصب بینایی
• دوبینی
• نیستاگموس (حرکت ریتمیک غیرارادی و بدون کنترل چشم)

بنابراین همانطور که مشاهده می کنید ام اس و مشکلات بینایی می توانند به یکدیگر مربوط شوند. در واقع ممکن است در افرادی که مبتلا به ام اس هستند، التهاب عصب بینایی، دوبینی و نیستاگموس همزمان باشند و یا در دوره‌های متفاوتی از بیماری بروز پیدا کنند. این علائم باعث می‌شود تا افراد اعمال روزانه‌ی خود مانند خواندن، رانندگی، آشپزی و یا حتی راه رفتن را به سختی انجام دهند. فرد باید در صورت مشاهده‌ی هر یک از این علائم به پزشک مراجعه کند.

• التهاب عصب بینایی

علت ظهور

عصب بینایی پیام‌های عصبی مربوط به نور را از شبکیه، بافت حساس در پشت چشم، به سمت مغز، محلی که در آن این پیام‌ها پردازش می‌شوند و به صورت تصاویری درک می‌شوند، انتقال می دهد.

ممکن است در زمان حمله‌ی دستگاه ایمنی، عصب بینایی ملتهب شود، که به این حالت تورم عصب بینایی گفته می‌شود. با التهاب عصب بینایی، عصب بینایی دیگر نمی‌تواند به خوبی پیام‌های عصبی را به مغز منتقل کند.

علائم

التهاب عصب بینایی حاصل ام اس معمولاً تنها در یک چشم ایجاد می‌شود، البته امکان التهاب هر دو چشم وجود دارد. حدود نیمی از افراد مبتلا به ام اس، در برهه‌ای از بیماریشان دچار التهاب عصب بینایی می‌شوند. آماس عصب بینایی در حدود ۲۰% افراد مبتلا به عنوان اولین نشانه‌ی بیماری ام اس ظهور پیدا می‌کند.

علائم این مشکل ممکن است بین ۴ تا ۱۲ هفته طول بکشند و بیشترین شدت این علائم در چند روز نخست دیده می‌شود. علائم التهاب عصب بینایی در زیر آورده شده است:

• درد هنگام حرکت چشم
• تاری دید
• کاهش شدید بینایی در یک چشم
• قسمتی تیره در مرکز دید
• کور رنگی یا کم رنگ دیدن
• پدیده‌ی پولفریچ- عقب و جلو رفتن جسم به صورت حرکت دایره‌‌ای دیده می‌شود.
• پدیده‌ی اوتهاف- بدتر شدن دید با بالاتر رفتن دمای بدن

تشخیص

برای تشخیص آماس عصب بینایی، ارزیابی کامل پزشکی، بررسی دقیق چشم و عکس‌های گرفته شده از آن الزامی است. OCT روشی غیرتهاجمی است که برای تشخیص تغییرات ایجاد شده در لایه‌های شبکیه به علت عود بیماری به کار می‌رود.

برای مدیریت و درمان این بیماری، باید گروهی از پزشکان، از جمله اپتومتریست،  چشم پزشک و عصب‌شناس، با یکدیگر همکاری کنند. می‌توان برای اندازه‌گیری میزان نابینایی به جای صفحات معمولی سنجش بینایی که حروفشان کنتراست بالایی دارند، از صفحات مخصوص که حروفشان کنتراست پایینی دارند، استفاده کرد.

درمان

شدت و دامنه‌ی اثر التهاب عصب بینایی متنوع است. در نتیجه، درمان هر فرد مخصوص همان فرد است. در برخی موارد، التهاب عصب بینایی بدون هیچ دخالت پزشکی‌ای بهبود می‌یابد و هیچ عارضه‌ی ثانوی خاصی باقی نمی‌ماند. در موارد دیگر لازم است که پزشک برای کاهش التهاب عصب بینایی و تسریع بهبود دید فرد، مواردی چون تزریق درون وریدی استروئید را تجویز کند.

• دوبینی

علت ظهور

در فرد مبتلا به ام اس، امکان تحت تاثیر قرار گرفتن ساقه‌ی مغز در التهاب دوره‌ای وجود دارد. التهاب در این ناحیه ممکن است اثراتی بر اعصاب و بخش‌های کنترل کننده‌ی عضلاتی که هماهنگ‌ کننده‌ی حرکات چشم هستند، داشته باشد. به همین علت، امکان دارد که چشم‌ها به خوبی نتوانند با یکدیگر هماهنگ باشند. زمانی که حرکات چشم‌ها با یک دیگر هماهنگ نباشند، دو تصویر متفاوت به مغز فرستاده می‌شود- این موضوع موجب تاری دید یا دوبینی می‌شود.

درمان

امکان دارد در برخی از مبتلایان ام اس دوبینی موجب سرگیجه و اختلال در تعادل شود. این موضوع ممکن است موجب شود که خواندن نیز سخت شود. در دوره‌های مختلف بیماری ممکن است افراد مبتلا به ام اس، نیازمند دارو یا روش‌های درمانی دیگر شوند.

در بسیاری از موارد، دوبینی با گذر زمان بهبود می‌یابد. گاهی اوقات برای کنترل دوبینی بستن چشم بند یا استفاده از عینک‌ مخصوصی به نام عینک‌ منشوری به افراد مبتلا تجویز می‌شود.

نیستاگموس

نیستاگموس حرکت بدون اختیار و سریع چشم است که ممکن است به صورت بالا و پایین یا چپ و راست باشد. در نتیجه، امکان دارد که فرد گیج شود و احساس کند که اتاق به حرکت در آمده است. احتمال دارد نیستاگموس به علت التهاب ساقه‌ی مغز یا مخچه ایجاد شود. نیستاگموس همانند دوبینی، ممکن است موجب سرگیجه و اختلال در تعادل فرد شود.

مانند سایر دوره‌های دمیلیناسیون، امکان نیاز به درمان با دارو و یا سایر روش‌های درمانی وجود دارد. در بسیاری از افراد، علائم نیستاگموس با گذر زمان بهبود می‌یابد.

چرخاندن سر تا زاویه‌ی خاصی ممکن است موجب کاهش احساس گیجی ‌شود. با این وجود، اگر نیستاگموس برای مدت طولانی‌تری ادامه یابد، باید درمان شود.

شما می توانید برای بررسی علایم ام اس و تجویز عینک های پریزم و برای کاهش دوبینی به یکی از مراکز برتر اپتومتری در تهران نظیر  مرکز اپتومتری آیت اللهی مراجعه نمایید.

 چه کسانی در خطر بیماری ام اس هستند؟

ام اس یک بیماری ارثی نیست، با این وجود احتمال ابتلای فردی که یکی از افراد خانواده‌اش مبتلا به این بیماری است، بیشتر است. این بیماری مسری نیست و یک عارضه‌ی مزمن و مادام‌العمر است که ممکن است در هر سنی بروز پیدا کند.

بیماری ام اس یکی از مهم‌ترین عوامل عصبی کم‌توانی در افراد است- و به طور معمول در دهه‌ی سوم و چهارم زندگی فرد (بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی) تشخیص داده می‌شود. خطر ابتلا به ام اس در خانم‌ها حدود دو تا سه برابر آقایان است.