علت انسداد مجرای اشکی مادرزادی و نحوه‌ی درمان آن
انسداد مجرای اشکی مادرزادی یکی از مشکلات شایعی است که در نوزادان مشاهده میشود. این مشکل میتواند باعث ایجاد اختلال در جریان طبیعی اشک‌ها و به طبع آن، بروز علائمی مانند اشک ریزش های بیش از حد و عفونت های چشمی شود.
انسداد مجرای اشکی مادرزادی معمولاً در ماه های اولیه زندگی کودک تشخیص داده میشود و اگر به موقع درمان نشود، ممکن است باعث مشکلات جدی تری در طول زمان شود. در این مقاله به بررسی علت انسداد مجرای اشکی مادرزادی و روش های درمانی موثر برای حل این مشکل خواهیم پرداخت
سیستم اشکی از چه اجزائی تشکیل شده و محل قرارگیری آنها کجاست؟
سیستم اشکی مجموعه‌ای از ساختارها است که به تولید، محافظت و تخلیه اشک ها در چشم کمک می‌کند. این سیستم شامل غده اشکی، مجاری اشکی و کیسه اشکی است. غده اشکی در بالای چشم و در بخش خارجی پلک بالا قرار دارد و مسئول تولید اشک است. اشک ها از طریق مجاری نازک و کوچکی به سطح چشم می‌رسند. در صورت بروز انسداد در هر کدام از این مسیرها، ممکن است عملکرد طبیعی تخلیه اشک مختل شود که به آن انسداد مجرای اشکی می‌گویند.
برای جلوگیری از مشکلاتی مانند انسداد مجرای اشکی و حفظ سلامت چشم‌ها، آگاهی از راه های مراقبت از چشم اهمیت زیادی دارد. استفاده از قطره های چشمی مناسب، مراقبت از بهداشت چشم‌ها و انجام معاینات منظم میتواند به حفظ عملکرد صحیح سیستم اشکی کمک کند.
سیستم اشکی از چه اجزائی تشکیل شده و محل قرارگیری آنها کجاست؟
انسداد مجرای نازولاکریمال (اشکی) چیست؟
انسداد مجرای نازولاکریمال به معنای عدم جریان صحیح اشک‌ها از کیسه اشکی به بینی است. در شرایط عادی، اشک‌ها پس از تولید و گذر از سطح چشم از طریق مجرای نازولاکریمال به حفره بینی تخلیه می‌شوند. اما در صورت وجود انسداد، اشک‌ها نمی‌توانند به‌درستی تخلیه شوند و در نتیجه باعث ایجاد اشک‌ریزش، تورم کیسه اشکی، و حتی عفونت‌های چشمی می‌شوند.
علت انسداد مجرای اشکی مادرزادی میتواند به دلایل مختلفی باشد. یکی از علل رایج این انسداد، بسته بودن ذاتی یا ناهنجاری‌های مادرزادی در مجرای نازولاکریمال است. در برخی از موارد، ممکن است دریچه‌ای که از اشک درون کیسه به داخل بینی جلوگیری می‌کند، به‌طور کامل باز نشده باشد. همچنین، ناهنجاری‌های ساختاری در بینی یا اشکال در خود ساختارهای مجرای اشکی نیز میتواند از دیگر عوامل انسداد باشد.
علت انسداد مادرزادی مجرای اشکی نازولاکریمال چیست؟
مجرای اشکی نازولاکریمال، مسیری است که اشک را از چشم به بینی منتقل می‌کند. در زمان تولد، برخی از نوزادان ممکن است با انسداد این مجرا مواجه شوند. یکی از دلایل اصلی انسداد مجرای اشکی، بسته بودن غشای نازکی است که در مسیر مجرا وجود دارد و به طور معمول در دوران جنینی باز میشود.
این غشای نازک ممکن است بعد از تولد هنوز باز نشده باشد که باعث ایجاد انسداد میشود. علت دیگر میتواند شامل ناهنجاری‌های ساختاری مجرا باشد که باعث تنگی یا پیچ‌خوردگی مجرا میشود. این مشکلات ژنتیکی یا دلایل نامشخص دیگر می‌توانند در وقوع آن دخیل باشند.
برای تشخیص و درمان این مشکلات، مراجعه به اپتومتری چشم میتواند به شناسایی مشکلات سیستم اشکی و ارائه راه‌حل‌های مناسب کمک کند. انجام معاینات منظم و بررسی دقیق وضعیت چشم‌ها توسط متخصص میتواند از بروز عوارض جدی تر جلوگیری کند.
علائم انسداد مادرزادی مجرای اشکی کدامند؟
- اشک‌ریزی بیش از حد: یکی از علائم اصلی، اشک‌ریزی دائمی چشم نوزاد است که به صورت طبیعی تخلیه نمی‌شود.
- تورم: ممکن است در ناحیه داخلی چشم، تورم یا قرمزی مشاهده شود.
- ترشحات چرکی: در برخی موار، ترشحات زرد یا سبزرنگ از چشم خارج میشود که نشان‌دهنده عفونت است.
- التهاب: التهاب پلک‌ها و اطراف چشم را می‌توان به عنوان علائم دیگر ذکر کرد.
- تحریک پذیری: نوزاد ممکن است به دلیل احساس ناراحتی دائم، دچار تحریک‌پذیری و گریه بی‌وقفه باشد.
تشخیص این انسداد چگونه صورت می‌گیرد؟
تشخیص انسداد مجرای اشکی مادرزادی معمولاً با ترکیبی از معاینه فیزیکی و آزمایش های خاص صورت می‌گیرد. ابتدا پزشک با بررسی علائم کودک نظیر ترشح بیش از حد اشک و قرمزی چشم، به انسداد مشکوک میشود. سپس ممکن است آزمایشات ویژه‌ای مانند تست فلورسانس انجام شود. در این تست، قطره‌ای از ماده‌ی فلورسانس به چشم کودک ریخته و پس از مدت کوتاهی بررسی میشود که آیا ماده از طریق مجرای اشکی عبور کرده است یا خیر. در صورتی که ماده در چشم باقی بماند، احتمال انسداد تایید میشود.
درمان انسداد مادرزادی مجرای اشکی چیست؟
درمان انسداد مجرای اشکی مادرزادی به چند روش مختلف صورت می‌گیرد و بسته به شدت و مدت زمان انسداد، ممکن است راهکارهای متفاوتی به کار گرفته شود:
- ماساژ و کمپرس گرم: یکی از روش‌های اولیه و کم خطر درمان، ماساژ ناحیه مجرای اشکی است. این روش به تسهیل جریان اشک و باز شدن احتمالی انسداد کمک می‌کند. کمپرس گرم نیز میتواند به کاهش التهابات و تحریک جریان اشک کمک کند.
- استفاده از قطره‌های چشمی: گاهی اوقات استفاده از قطره‌های چشمی با خاصیت ضد باکتریال و ضد التهاب میتواند به کاهش علائم و جلوگیری از عفونت‌های احتمالی ناشی از انسداد کمک کند.
- پروبینگ یا جراحی سوندگذاری: در صورتی که انسداد با روش‌های ساده‌تری مانند ماساژ و قطره‌ها برطرف نشود، ممکن است نیاز به عمل پروبینگ یا جراحی کوچک باشد. در این روش، یک سوند کوچک از طریق مجرای اشکی عبور داده شده و به باز کردن انسداد کمک می‌کند.
- روش داکریوسیستورینوستومی (DCR): در مواردی که انسداد پیچیده‌تر و مقاوم‌تر به درمان‌های دیگر باشد، داکریوسیستورینوستومی به‌عنوان یک روش جراحی پیشرفته انجام میشود. این روش شامل ایجاد یک مسیر جایگزین برای عبور اشک به بینی است.
درمان انسداد مادرزادی مجرای اشکی
سخن پایانی
انسداد مجرای اشکی مادرزادی یکی از مسائل نگرانی برای والدین است، اما با دانش کافی در مورد علت و نحوه درمان آن می‌توان این نگرانی‌ها را کاهش داد. در حالی که بسیاری از نوزادان این مشکل را به‌طور خودبه‌خود و با رشدشان حل می‌کنند، دیگران ممکن است به کمک‌های اضافی مانند مشاوره‌های پزشکی و در برخی موارد جراحی نیاز داشته باشند.
مهمترین نکته این است که والدین باید با پزشکان کودکشان همکاری نزدیکی داشته باشند و در صورت مشاهده هر گونه علائم نگران کننده، سریعا اقدامات لازم را انجام دهند. با مراقبت و توجه کافی، انسداد مجرای اشکی مادرزادی به‌راحتی قابل مدیریت است و می‌توان از ایجاد هر گونه مشکلات بعدی جلوگیری کرد.
سوالات متداول علت انسداد مجرای اشکی مادرزادی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر چه انسداد مجرای اشکی مادرزادی معمولاً بدون نیاز به درمان‌های جدی برطرف میشود، اما اگر علائم عفونت مانند تورم، قرمزی و درد یا تب ظاهر شدند، ضروری است که فورا به پزشک مراجعه کنید.
آیا ماساژ میتواند مضر باشد؟
انجام ماساژ به صورت نادرست میتواند باعث آسیب به بافتهای حساس اطراف چشم نوزاد شود. بنابراین، توصیه میشود که والدین ابتدا نحوه صحیح انجام این کار را از پزشک یاد بگیرند.
آیا هر انسدادی نیاز به جراحی دارد؟
خیر، بیشتر موارد انسداد مجرای اشکی مادرزادی بدون نیاز به جراحی و با روش‌های ساده مانند ماساژ برطرف می‌شوند. جراحی معمولاً زمانی انجام میشود که روش‌های دیگر جوابگو نباشند.